(Cadn.com.vn) - Tôi gặp chị Hiền Trâm ở cố đô Huế. Đây chính là quê hương của bác sĩ, Anh hùng, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Chị Hiền Trâm kể: “Chị Đặng Thùy Trâm là chị cả, tôi kém chị 10 tuổi. Mẹ tôi có 5 người con. Bà là giảng viên dạy Trường Y Dược, suốt ngày nghiên cứu, giảng dạy, nên chị Thùy Trâm gần như thay mẹ để dạy dỗ mấy đứa chúng tôi.

Có lẽ do cha mẹ tôi có ước muốn sinh con trai, nên khi tôi ra đời tính tình hơi giống cái thằng, đến lớp quậy phá, nghịch ngợm, không lo học hành. Cô giáo mách chị, tôi tưởng chị mắng mỏ như những người khác, nhưng không, chị dịu dàng, kiên trì khuyên bảo. Chị cả vào năm thứ nhất đại học thì tôi mới vào lớp 1. Vốn ương bướng, nếu chị không lấy xe đạp đèo đi học mỗi ngày thì tôi cũng bỏ bê việc học. Năm tôi lên lớp 6, tôi và 2 đứa em theo gia đình đi sơ tán chiến tranh ở Tuyên Quang. Chị thứ hai - Phương Trâm-đi học Đại học Nông nghiệp ở Lạng Sơn. Trước ngày đi B, chị Thùy Trâm lặn lội đi hàng trăm cây số, đến một xóm nhỏ dưới chân núi Là của Tuyên Quang để thăm 3 chị em tôi.

Chị dặn dò tôi phải trông 2 em nhỏ, rồi chị dẫn tôi ra TX Tuyên Quang chụp ảnh. Đây là bức ảnh cuối cùng chị chụp ở miền Bắc; ảnh này, chị mang theo vào Nam. Trong Nhật ký, chị hay nhớ lại những thời gian mấy chị em chúng tôi sống êm đềm bên nhau, cùng nhau trang trí nhà cửa, cắm những bông hoa đồng nội. Vẫn biết rằng chiến tranh là khốc liệt, nhưng tôi cũng không thể tưởng tượng được rằng những năm tháng ấy, chị chịu quá nhiều gian truân, vất vả, và giữa cái chết- sự sống là ranh giới rất  mong manh.

2 chị em Thùy Trâm-Hiền Trâm trước lúc Thùy Trâm đi B.

Rất nhiều người đọc Nhật ký của chị có cảm giác như đọc nhật ký của mình, ở mỗi trang, họ đều như thấy có mình trong đó. Với người trí thức vốn có cuộc sống êm đẹp ở đô thị, khi ở chiến trường gặp quá nhiều gian khổ, ngoài việc thắng giặc, họ còn phải chiến thắng cả bản thân mình. Chị nhớ nhung cuộc sống êm đẹp và khao khát cháy bỏng là có hòa bình, không còn chết chóc đau thương. Chị xót xa cho những đứa trẻ trên đất Đức Phổ gần như chưa biết bình yên và no ấm.

Quảng Ngãi, mảnh đất kiên cường, con người nghĩa khí, đồng bào cách mạng, nhân hậu đùm bọc, chở che cho bộ đội như chị cả tôi hoạt động công tác, chiến đấu trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, là nơi ân tình mà gia đình tôi biết ơn. Tôi về Quảng Ngãi đã nhiều  lần, ngay từ những ngày mới giải phóng, gia đình tôi đã tìm vào chiến địa - nơi chị tôi ngã xuống-và đưa hài cốt chị tôi từ trên núi xuống Nghĩa trang liệt sĩ, sau đó đưa ra Hà Nội. Lần nào về Quảng Ngãi, tôi cũng được gặp những thương, bệnh binh, những bệnh nhân mà chị cả tôi - bác sĩ Đặng Thùy Trâm- cứu chữa như anh Kiên, anh San, chị Cho, chị Ninh... chắp nối những câu chuyện về chị, về chiến trường khốc liệt Đức Phổ. Tôi vô cùng cảm động vì hình ảnh chị còn đọng lại trong lòng dân Quảng Ngãi.

Sau này, Báo Tuổi Trẻ có cuộc vận động tuổi trẻ cả nước quyên góp ủng hộ xây dựng thành công công trình Bệnh xá Đặng Thùy Trâm, tôi về dự lễ khánh thành, có cảm giác như có bóng dáng chị ở trong ấy. Cấu trúc Bệnh xá như bàn tay xòe ra nâng đỡ mọi người, tượng đá mỹ thuật khắc vào trời xanh hình ảnh chị đội nón lá, nghiêng nghiêng mái đầu, bước chân sải về phía trước là hình ảnh đẹp của người bác sĩ luôn tìm đến cứu chữa đồng đội, đồng bào, bất kể cái chết của bom đạn rình rập bên mình.

Chị cả Đặng Thùy Trâm của gia đình chúng tôi hy sinh cả tuổi trẻ trung trinh nhất, trong sáng nhất cho cuộc kháng chiến, phục vụ đồng chí, đồng đội, đồng bào. Tấm lòng của chị, ý chí của chị, khát vọng của chị thấu đến bao người, bao tấm lòng, kể cả những người khác chiến tuyến, ở bên kia nửa vòng trái đất. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và gây tiếng vang ở nhiều nước (Anh, Italia, Rumani, Thái Lan, Hàn Quốc... ). Một cuốn sách nhỏ với hình ảnh người con gái hiền dịu giữa cánh đồng lúa xanh và với một tiêu đề Đêm qua tôi mơ thấy hòa bình đã làm rung động bao trái tim của những người nhân hậu trên thế giới và nhiều người đã thốt lên: Ôi Việt Nam vì sao lại phải có chiến tranh?!

Bệnh xá Đặng Thùy Trâm ở Quảng Ngãi. Ảnh: L.H

Chị ra đi cho sự nghiệp giải phóng đất nước nhưng với gia đình chúng tôi, chị còn sống mãi và luôn dõi theo, động viên chúng tôi vượt qua mọi khó khăn. Ngày chị hy sinh, bọn trẻ con nhà chúng tôi chưa ra đời, nhưng sinh nhật bác cả thì chúng biết, chúng đều nghĩ bác cả còn sống. Các cháu luôn nhớ công ơn của bác Thùy, bác vì đất nước hy sinh thì các cháu cũng vì nước, phải học giỏi.

Rất nhiều người nói, cuộc đời và "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" làm sống lại một thời kỳ hào hùng của một thế hệ chống Mỹ cứu nước. Và tấm lòng của nhiều người trên cả nước đã liên lạc đến mẹ Doãn Ngọc Trâm để chia sẻ. Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27-2 vừa qua, có nhiều người gọi điện thoại đến chúc mừng, có người còn kể rằng ngày nào trước khi đi ngủ cũng đọc vài trang "Nhật ký Đặng Thùy Trâm".  Có một bác bộ đội hưu, từ quê mang su hào, bắp cải lên Hà Nội bán và bác để dành một cân cam do chính tay bác trồng đem thắp hương tại mộ chị ở Nghĩa trang liệt sĩ Từ Liêm... Trên mộ của chị Thùy lúc nào cũng vương vấn khói nhang và những bông hoa trắng trinh nguyên của bạn bè mọi miền đất nước và cả bạn bè trên thế giới, của những người cựu chiến binh, những người khao khát hòa bình.

Người dân của xã Phổ Cường và những nơi chị Thùy chiến đấu, công tác, nhìn chung còn nghèo. Trên đường lên bệnh xá nơi chiến trường xưa - nơi chị Thùy từng đi cứu chữa cho đồng chí, đồng đội, đồng bào, tôi gặp nhiều người dân tộc H’re. Có một người đàn bà lớn tuổi chạy theo nói với tôi: “Mình hồi ấy 17-18 tuổi, mình biết bác sĩ Trâm. Nó tốt lắm, chữa bệnh cho cả làng mình. Thuốc của nó tốt, cái tay của nó cũng tốt lắm, cho thuốc uống hết bệnh liền”. Tôi thấy bà ấy còn "hoang sơ" lắm như cái vùng ấy vẫn còn nghèo nàn...  Mong ước làm sao cho những con người ấy -  những người đã che chở cho chị tôi, cho bộ đội trong thời chiến-giờ đây hòa bình có được một cuộc sống no đủ... 

Câu chuyện của chị Hiền Trâm cứ nhỏ nhẹ đều đều. Mưa xứ Huế cứ rơi rơi mãi. Và điều đặc biệt là nơi chúng tôi ngồi nói chuyện lại chính là ngôi nhà của họ Đặng, ảnh thờ chị Đặng Thùy Trâm là bức ảnh thời học sinh tóc chấm ngang vai sao mà dịu dàng, xinh đẹp đến thế. Chị Hiền Trâm buồn buồn nói: “Anh nhìn xem bức bình phong trước vườn nhà tôi có dòng chữ “Phương Viên Quán” với hàm ý của cha ông chúng tôi mong rằng cả nhà tụ họp với niềm vui, vậy mà giờ đây người còn người mất. Kẻ Bắc, người Nam... Nhưng cũng may, lần này tôi về Huế với một niềm vui là thành phố đã giúp đỡ chúng tôi để tôn tạo lại ngôi nhà thờ họ Đặng và tôi mong rằng đây sẽ là nơi tụ họp, gửi gắm của những ước mơ hòa bình và êm dịu của xứ Huế".

Đặng Hiền Trâm (kể)

Lê Anh Dũng (ghi)